GRAMAFON'UN TARİHİ

GRAMAFO'NUN KISA TARİHİ

Edison kendi okudugu “mary had a little lamb” (Mary‘nin küçük kuzusu) isimli bir parçayı 12 Ağustos 1877 tarihinde fonografa kaydederek ses kayıt tarihinin başlangıcını yapmış oldu.

Ses kayıt aygıtları 1895 yılında ses kaydı yapmak ve bu ürünleri pazarlamak için dünyanın en elverişli kentlerinden biri olan İstanbul’a ulaştı.
Fonografı İstanbul’a ilk getiren SIGMUND WEINBERG’dir..

Nedense fonograf o yıllarda sinema ile birlikte anılır.

Bu iki yeni aygıtı keşfeden EDISON’a duyulan hayranlık

sonucu olsa gerek Fransız Pathe firması iki alanda da yoğun

faaliyet içine girmiş, sinemaya da el atmıştır. Onların

temsilcisi Sigmund Weinberg İstanbul’da ilk sinema

gösterisini düzenleyen kişi de olmuştur.
26 Eylül 1887 ‘ de Emil Berliner Edison’un fonograf

patentini almasından 10 yıl sonra buluşunu “GRAMOPHONE” (Gramofon) adıyla tescil ettirdi.
Berliner’in ilk gramofonu, döner bir tabla üzerine

konulmuş ve lamba isiyle karatılmış plak üzerine yanal

izler kazıyarak çalışıyordu.
Gramofon Plakları fonograf silindirlerine göre, çok

önemli bir üstünlüğe sahipti:

Bir ana kalıptan hareket ettiği için sınırsız sayıda çoğaltma

olanağı bulunuyordu.

Erken dönemlerde gerçeklesen Türkiye kayıtları Almanya ve İngiltere’deki fabrikalarda basılarak mamül hale getirildikten

sonra gemilerle taşınarak ithal malı olarak satılıyordu.

Bu erken dönem kayıtlara ait kalıpların yurt dışında kalması

anlamına gelir ki özellikle ilk on yıl kayıtları hem sayıca çok

hem de repertuar açısından çok önemlidir. Yaşanan iki dünya

savaşının pek çok koleksiyonluk belgeyi yok etmesi, özellikle

de Alman fabrika arşivlerinin tamamen kaybolması kayıt

tarihimiz açısından üzüntü vericidir.

Feriköy ve Yeşilköy fabrikaları faaliyete geçtikten sonra

şirketlerin ürün örneklerini, kalıplarını ve sair belge ve

malzemeyi saklama alışkanlığı edinememiş olması da önemli

bir kültürel mirasın günümüze erişimini engellemiş oldu.

İLK TÜRK KAYITLARI

Batılılaşma ve yenileşme çabasındaki

Türk toplumu bu alete ilgi duyuyordu çeşitli etnik mozayiği ile

iyi pazar olacağı firmalarca çabuk anlaşılan İstanbul’a ilk kayıt

ekibi 1900 yılında geldi. The Gramophone Company şirketi

teknisyenleri 170 kadar kayıt gerçekleştirdi. *Bu kayıtlardan kaç tanesinin 1903 yılında piyasaya sürüldüğünü bilmiyoruz.

*Emil Berliner şirketi de 1900-1912 tarihleri arasında yaklaşık

3000 adet kayıt gerçekleştirdi. *İlk olarak plaklar tek yüzlü olarak basıldı. *1906 yılından sonra bayan sanatçıların sayısı artmıştır.

DEVR-İ HAMDİ

II..Abdulhamit tahta 1876 ‘ da çıktı. Büyük

umutlar vadeden sultan çok geçmeden kendi eliyle açtığı meclisi kapatarak meşrutiyete son vermişti. “İstibdat denilen sıkı

yönetim anlayışı Osmanlı toplumunun içine kapanmasına yol

açmıştı.

1904-1910 yılları arasında özellikle kadınlar

gramofondan gelen sesleri dinlemekle yetinmekte, seslerini

plaklara verme konusunda ödünsüz katı bir tutum

sergilemektedirler. “Gavur işi” “Dine aykırı” gözüyle baktıkları için müzisyenleri huninin önüne geçirmek

oldukça zor olmuştu.

1930 ‘ LU YILLARDA PLAK ALTIN DÖNEMİNİ YASADI

Cumhuriyetin ilanıyla gelen yenileşme, batılılaşma,

çağdaşlaşma gibi kavramlar, Türk toplumunu sıkı sıkıya

bağlı bulunduğu geleneksel yapısını kırmaya zorladı.

O günlere kadar Ermeni, Rum ve Çingene kadınlara özgü

bir şeymiş gibi görünen sahneye çıkma, şarkı kanto söylemek

gibi işleri Türk hanımlarda kolaylıkla yapar oldu.

Fikriye hanim sesini plaklara veren ilk Türk kadınıydı ve

onun bas aktirsti olduğu Süreyya Operet Topluluğu da

yine ermeni operet saltanatına son veriyordu. Hafiz Sami,

Hafiz Osman, Hafiz Aşir, Tamburi Cemil Bey imparatorluk

döneminde ki yaygın ünlerini çoğalan bir ilgiyle

sürdürüyorlardı. (alıntı)